Buiten leren? Buitengewoon in Talentenschool!

Naar buiten

“Het is fijn om af en toe buiten te kunnen zijn, een frisse neus te halen en wat afwisseling te hebben”, zegt Romy. Zij is leerling in de tweede graad in de Talentenschool in Turnhout. Daar krijgen de leerlingen sinds drie jaar regelmatig buiten les. Heel wat lessen - gaande van chemie en biologie over Nederlands tot levensbeschouwing - vinden af en toe buiten plaats. In Turnhout hebben ze daarvoor vier buitenklassen in een vernuftige opstelling met banken en schaduwdoeken. Twee van die lokalen hebben zelfs hun eigen lesbord. Daarnaast nemen de leerkrachten hun leerlingen ook vaak mee naar de vijver of het grasperk op het schooldomein, en leren de leerlingen soms al wandelend.

Talent in Turnhout

Buiten leren is al ingeburgerd in de basisschool, en werd na vormingen, heel wat brainstorms met het team en een enquête bij ouders, leerlingen en leerkrachten ook hier in de secundaire school uitgerold. Brent, leerling in het zesde jaar Latijn-Moderne Talen, maakte drie jaar geleden de eerste lessen buiten op de Talentenschool mee: “Ik ben al van bij het begin enthousiast, het geeft ons een aangenamere en lossere omgeving om te leren”. In het eerste jaar werd er geëxperimenteerd met de opstelling van de klassen, het materiaal en de aanpak. De buitenklassen werden dan ook snel geoptimaliseerd. “Zo vormde de zon ons eerste obstakel: het licht reflecteerde te veel op de witte papieren. Dat hebben we dan al snel kunnen oplossen met schaduwdoeken”, vertelt leerkracht Lotte, een van de trekkers van buiten leren.

Een buitenles is volgens haar bovendien snel gepland: je checkt het weerbericht, reserveert een buitenlokaal in het systeem en brengt de leerlingen op de hoogte. Lotte geeft - net als veel andere leerkrachten - voornamelijk zelfstandige opdrachten tijdens haar buitenlessen: “Er komt geen extra voorbereiding bij kijken. Integendeel, je kan zelfs wat meer improviseren en creatief zijn met de invulling van je les”. Bovendien krijgt ze dezelfde hoeveelheid leerstof behandeld als binnen.

Iedereen buiten!

In Turnhout vragen de leerlingen intussen zelf om naar de buitenklas te trekken. De lessen buiten hebben volgens Lotte voordelen voor iedereen: het is motiverend voor de leerlingen om af en toe in een andere omgeving te zijn, leerkrachten worden uitgedaagd om op een andere manier les te geven en ook ouders zien dat hun kinderen meer ontspannen thuiskomen. “Doordat er meer fysieke ruimte is voor iedereen zijn luidruchtige klassen net minder luid en is er voor stillere leerlingen meer bewegingsvrijheid. Velen denken dat er meer afleiding is buiten, maar er vallen net prikkels weg door de extra zuurstof die wordt gecreëerd - letterlijk en figuurlijk!”, vertelt Lotte enthousiast. “En ja, er komt af en toe natuurlijk wel eens een bij langs of de tuinman begint het gras te maaien, maar dat zijn net leerkansen en informele momentjes tussendoor om op in te spelen als leerkracht. Dat maakt het net interessant en uitdagend.”

Directeur Wesley Wouters vult aan dat het experimenteren met ruimte en omgeving volledig past in de pedagogische visie van de school: “We zoeken steeds een balans tussen zuivere instructie en andere manieren van leren. De vergroening van onze speelplaats zorgt voor een fijnere leef- en leeromgeving. De connectie met de natuur en het gevoel van licht, lucht en ruimte dragen allemaal bij tot het welbevinden van de kinderen.” Op de Talentenschool geven ongeveer honderd leerkrachten les, waarvan al zeker een derde overtuigd is van de buitenlessen. De collega’s inspireren elkaar en worden gestimuleerd door goede praktijkvoorbeelden en door de MOS-werkgroep.

Lerend netwerk buiten leren

In 2021 richtte MOS provincie Antwerpen een lerend netwerk buiten leren voor het secundair onderwijs op om zo veel mogelijk leerkrachten aan te moedigen buiten les te geven. Dat netwerk bestaat uit onder andere leerkrachten en directies van scholen, medewerkers van het Provinciaal Instituut voor Milieu Educatie (PIME) en educatief centrum De Vroente. Samen met experts onderzoeken ze wat buiten leren in het secundair onderwijs kan betekenen, zowel vakoverschrijdend als vakspecifiek. Ze inspireren en stimuleren elkaar en anderen, en werken bovendien verschillende acties uit rond buiten leren.

De pilootscholen uit het lerend netwerk zijn ‘op weg naar buiten leren’. Zo organiseerde het lerend netwerk op de eerste dag van dit schooljaar ‘Start eens buiten’, een dag waarop leerkrachten zo veel mogelijk van de activiteiten buiten lieten plaatsvinden: voor les, pauzes en kennismaking moest je die dag niet binnen zijn. Na de paasvakantie hebben ze een nieuwe actie in petto: leerkrachten en scholen krijgen twee weken lang zes uitdagingen rond buitenlessen en de vraag om actief deel te nemen aan de Buitenlesdag van MOS. Om te slagen voor de uitdagingen motiveren de scholen zo veel mogelijk leerkrachten van verschillende vakken, graden en richtingen om met hun leerlingen naar buiten te trekken.

Samen buiten de lijntjes kleuren?

Begint het bij jou ook al te kriebelen om naar buiten te trekken? De zes uitdagingen zijn deel van een pilootproject in enkele Antwerpse scholen, maar ook jij kan al aan de slag met de Buitenlesdagchallenge! In de lente vieren we elk jaar met z’n allen de Buitenlesdag van MOS, en dat doen we met de app Obsidentify. Ga samen met je klas op safari op en rond je school en breng zo veel mogelijk wilde plant- en diersoorten in kaart met behulp van de app. Niet te missen volgens Lotte: “Mijn gouden tip? Laat twijfel je vooral niet tegenhouden. Probeer gewoon uit wat werkt, experimenteer met verschillende groepen en durf erop uit te trekken!”

Een reportage van Always Hungry (2023)