Buitenlessen in het groen - Freinetschool De Vlindertuin

Freinetschool De Vlindertuin - Lille

Leerlingen die de oppervlakte van de fietsenstalling berekenen of in het eigen vijvertje insecten determineren. In Freinetschool De Vlindertuin is de wereld het klaslokaal. ‘We werken ervaringsgericht, met de talrijke leerkansen die er zijn buiten de vier muren van een klaslokaal’, zegt directeur Pieter Cnaepkens. ‘In onze school heeft elke klas een deur rechtstreeks naar buiten.'

‘Plots is het duidelijk waarom je meetkunde, hoofdrekenen of een andere taal leert’, vertelt Pieter. ‘In de klas blijft dit vaak abstract’. De directeur is geïnspireerd door outdoor teaching, het buiten lesgeven, ‘maar wel altijd met een pedagogische meerwaarde’, vult hij aan. Een mooi voorbeeld is het marktje met zelfgekweekte groentjes dat de leerlingen zelf organiseren. ‘De leerlingen kunnen op die manier de opbrengst opnieuw investeren, bijvoorbeeld in zaaigoed voor volgend jaar’, zegt Pieter. ‘Je kan je voorstellen: dat proces om de prijs te bepalen, de kassa te beheren, daar kan geen schoolboekoefening tegen op.'

Beroepen die nog niet bestaan

Voor alles wat leren over de natuur aangaat, is een buitenles een logische stap. Toch zijn er nog talrijke andere leerkansen buiten de school. ‘We gaan op uitstap naar lokale handelaren om te leren hoe de economie werkt’, vertelt Pieter, ‘of we berekenen uit de resultaten van de scholenveldloop de snelheid in meter per seconde.'

Op de speelplaats staat een klimboom en aan de rand ervan ligt een stukje bos, vol met stokken en enkele paletten, waarmee kampen gebouwd worden. ‘Waar anderen gevaren zien, zien wij kansen: al spelend leren de kinderen hier risico’s inschatten.' Mooi meegenomen zijn natuurlijk de motorische vaardigheden en het technische inzicht dat ze ontwikkelen bij het bouwen van kampen.

De school heeft als doel om pedagogisch te verrijken, en draagt ook een visie uit over samen leren en samen leven. Daar draait het om competenties zoals sociale vaardigheden, creativiteit, samenwerking en zelfregulerend werken. ‘We moeten een deel van onze kinderen klaarstomen voor beroepen die nog niet eens bestaan’, zegt Pieter. ‘Maar die buitenwereld waar je met samenwerking successen boekt gaat er nog wel zijn, als we ervan mogen uitgaan dat die nog in een even goede conditie is’, vertelt hij met een voorzichtige bedenking bij de klimaatverandering. ‘En dat leer je het beste in het echt, buiten de klas.'

Regenwaterdonaties en een kinderparlement

‘Het woordje samen krijgt een heel andere dimensie hier’, zegt Pieter. Ouders, leerkrachten en leerlingen delen verantwoordelijkheid en maken samen school. ‘Er is bijvoorbeeld de vader van één van de leerlingen die in de droge zomers naar school komt gereden om zijn regenwaterreservoir over te hevelen naar het onze. Maar zo zijn er tal van ouders die meehelpen en die zijn we ontzettend dankbaar.'

Sinds de buitenlessen meer en meer vorm kregen, kwam er een verschuiving in het (intellectueel) eigenaarschap van het buitendomein. ‘Eerst tekenden voornamelijk de ouders het domein mee uit’, vertelt de directeur. ‘Nu geeft het leerkrachtenteam zelf aan waar het nood aan heeft voor de buitenlessen - natuurlijk blijft het engagement van de ouders hierin belangrijk.'

Die participatie trekt de school ook door naar de leerlingen. Om de 14 dagen is er een klassikale kinderraad. ‘Hier gaat het specifiek over de klaswerking’, zegt Pieter. ‘Alle vragen, ideeën of gewoon complimenten worden in de groep gegooid’. Om de maand is er ook een kinderparlement met vertegenwoordigers uit elke klas. ‘Daar worden voorstellen gedaan over de schoolwerking, zoals het voorstel om een enquête te organiseren om de hoeveelheid afval per klas in kaart te brengen’, vertelt Pieter. ‘Daarbij is het wel de bedoeling dat ze dit zelf ook uitvoeren. Dan duurt het proces soms wat langer, maar ook dit is weer een leerkans over besluitvorming en organisatie.'

Vele gieters maken licht werk

‘Als leerkracht met de groenste vingers engageert meester Jo zich om alle leerlingen te enthousiasmeren over alles wat met de natuur en buitenlessen te maken heeft’. Die trekkende kracht is ook nodig volgens Pieter. ‘Opmerkelijk is hoe leerlingen gemotiveerd worden door zijn verhaal van de groentetuin’, vult hij aan. ‘Je ziet een groeiend enthousiasme en bewustzijn voor de natuur.'

‘De coaching en opvolging door onze MOS-begeleider zijn de afgelopen 15 jaar enorm nuttig geweest’, vertelt hij. In de zomervakantie staat het domein ook open voor jeugdbewegingen en speelpleinwerking. Vrijwilligers uit de buurt helpen met het onderhoud van de groentetuin. ‘Tomaten zijn nu eenmaal rijp in de zomervakantie’, lacht Pieter. Sinds kort biedt het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete ook hulp aan de school. ‘Afhankelijk van het project halen we specialisten in huis, die ons helpen, bijvoorbeeld bij de verhoging van de biodiversiteit op onze speelplaats.'

De leerkracht als coach

Als leerlingen zich in een ‘binnenles’ niet goed kunnen concentreren, dan mogen ze vanaf een bepaalde leeftijd vragen om buiten een frisse neus te halen of om een rondje te gaan lopen. ‘Ze doen dit bijzonder gedisciplineerd, en zijn na een minuutje buiten vaak herboren.'

‘De leerkracht leidt waar het moet en begeleidt waar het kan. Dat is onze overtuiging’, besluit Pieter. ‘Kinderen leren het best op basis van echte beleving, in een echte wereld’. En dat kan buiten het klaslokaal. ‘Als leerkracht daag je de kinderen dus uit om het leren zelf mee in handen te nemen’, besluit de directeur.
Zijn er dan geen nadelen aan het buiten lesgeven? ‘Oh jawel, mijn zoontje had hier op 1 september ook zijn eerste schooldag’, grijnst hij, ‘en hij kwam thuis met zand op plaatsen waarvan ik niet eens wist dat je er zand kon hebben.'

Een reportage van Always Hungry (2020)